Binnenkijken bij Chris Berens

The article in PDF

Chris Berens (°1976, Oss) studeerde in 1999 als illustrator af aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch, maar kwam er al snel achter dat hij daar misschien wel te ‘eigenwijs’ voor was.
Hij boog teksten waarvoor hij illustraties moest maken om naar beelden die hijzelf de wereld in wilde brengen. Daarom gooide hij het roer om en werkte een paar jaar bij Toonder Studio’s, waar hij animatiefilms maakte met onder andere Loeki de Leeuw. Vervolgens ging hij de uitdaging aan om te onderzoeken of hij een bestaan kon opbouwen als autonoom kunstenaar. En dat lukte. Vanaf 2005 kreeg hij de ene na de andere tentoonstelling. Sinds dat be- gin wordt hij vertegenwoordigd door Jaski Gallery van Willy Hoogland en haar zoon Robbert van Ham, in Amsterdam.

Ten tijde van het interview werkt Berens aan een grote tentoonstelling voor deze galerie. Dan zal ook zijn nieuwe boek worden gepresenteerd, vol met hoogtepunten van de afgelopen twintig jaar. Daarnaast exposeerde hij in onder andere Melbourne, Bangkok, New York, Los Angeles en Mi- ami. Hij wordt eveneens gerepresenteerd door galeries in Japan, Seattle en sinds kort ook Taiwan. “Ik heb veel trouwe Nederlandse verzamelaars maar mijn werk is vooral ook in het buitenlands populair”, zegt de kunstenaar. “Daar zien ze in mijn werk de invloed van de Hollandse oude meesters die voor ons vaak vanzelfsprekend is, maar voor Japanners en Amerikanen als exotisch wordt ervaren. Hoewel velen hier misschien zullen zeggen dat ze dat werk inmiddels wel kennen, kan ik zelf nog steeds compleet worden opgezogen in de schilderijen van Rembrandt of Vermeer. En als ik daar dan binnen ben, kan ik rond- kijken en ronddwalen en zie ik heel andere dingen dan andere mensen zien.”

Maar Berens heeft een andere manier van werken dan oude meesters. “In één schilderij zitten meestal vele technieken, waarbij ik gebruikmaak van alles wat voorhanden is”, zegt hij. “Of dat nu krijt, olieverf, waterverf of inkt is, ik gebruik alles wat mij helpt om een verhaal te vertellen dat eruit moet. In mijn hoofd zitten beelden die ik ken van Vermeer, maar ook van kunst die daaruit is voortgekomen, zoals rococo en 19e-eeuwse romantiek. Dat alles kun je terugvinden in mijn werk. Vrouw met de weegschaal van Vermeer en ook zijn Gezicht op Delft zijn favorieten van me. Het tegelijkertijd realis- tische en mysterieuze in zijn werk vind ik inspirerend. Maar ik word ook geïnspireerd door hedendaagse kunstenaars, fotografen en filmmakers, zoals David Lynch, Guillermo del Toro en Christopher Nolan. Soms vinden mensen dat mijn werk behalve iets dromerigs ook iets verontrustends heeft.

Ik herken dat wel en ik vind ook wel dat we zeker nu in een tamelijk griezelige wereld leven. Ik denk zelf graag in termen van dingen waaraan je iets kunt doen en dingen waaraan je niets kunt doen en dat je je niet te veel moet bezighouden met waar je geen invloed op hebt. Maar dat maakt het er niet minder angstaanjagend op. Ik kan daar misschien zelf wel mee dealen, maar ik vind het wel vervelend als ik aan mijn dochters toekomst denk.”

KERSTVERLICHTING
Zijn studio bevindt zich net buiten Amsterdam-West, op een voormalige munitieopslagplaats die tegenwoordig een cultureel bedrijventerrein is voor kunstenaars en kleinschalige bedrijfjes. Berens werkte er kort geleden nog in een met riet bedekt houten huisje. Inmiddels is hij verhuisd naar het hoofdgebouw op het terrein. Hij heeft de ramen van zijn atelier geblindeerd en overal hangen met dennennaalden voorziene lampjes die meestal worden gebruikt als kerstverlichting. Het is er donker, en geen centimeter aan de muur is onbenut. Alle wanden zijn rijkelijk behangen met van alles: zijn eigen werk, oude zwart-witfoto’s met mensen van wie niemand meer weet wie ze waren, tekeningen, klokken, landkaarten en posters van eerdere tentoonstellingen.

Het is een ruimte waarbij je het gevoel krijgt tegelijkertijd in verschillende tijden te zijn, met veel oude meubels, klokken, beelden, globes, vazen, boeken en een verhoogde, grote leren zetel die eruitziet als een troon en vanwaar hij het hele atelier kan overzien. Door de ruimte heen zijn een paar werkplekken ingericht waar de kunstenaar tegelijkertijd kan werken aan de verschillende fases van zijn werken. Zo staat er een oud bureau waaraan Berens schrijft en schetst en is er een hoek waar hij op zijn computer werk creëert. Aan een andere tafel werkt hij met verf en inkt en ook is er een grote werkbank waar hij zich bezighoudt met hout en vernis.

MEISJE EN HET BEEST
De kunstenaar schenkt zijn eigen koffie in een rijk versierde kelk die uit een sprookje lijkt te komen. “Mensen, vooral in het buitenland, maken bij mijn werk vaak de vergelijking met de schilderijen van Jeroen Bosch”, vertelt hij. “Ik kom uit Oss, in de buurt van Den Bosch dus. Ik heb daar gestudeerd en overal om je heen zie je Jeroen Bosch in het straatbeeld. Ik denk dat zijn werk op een of andere manier in dat van mij is gekropen. Ik herken mijzelf in de manier waarop hij de vervreemdende wereld die hij schilderde ook daadwerkelijk zag. Net als bij het werk van bijvoorbeeld Francis Bacon geloof ik dat die kunstenaars de werelden die ze schilderden ook echt zo zagen. Ook ik zie verschillende dimensies en beelden die ik in mijn werk probeer vast te leggen. Ooit moest ik als kind op school een klasgenote natekenen. Ik moest afbeel- den wat ik zag, dus niet alleen wat er was en wat iedereen kon zien, zo begreep ik. Ik tekende dus achter het meisje een enorm beest, gewoon omdat ik dat waarnam. Het meisje moest ervan huilen en mijn ouders kregen een verontrustend telefoontje.”

BLONDIE
Zijn werk komt nog steeds zo tot stand. Berens: “Ik begin aan een schilderij met allemaal beelden die in mijn hoofd zitten en die ik dan stuk voor stuk in verschillende lagen aanbreng. Het is nooit één gedachte die ik uitwerk, maar elk schilderij leunt al- tijd op verschillende ervaringen die op hun plek vallen op de doeken. Het is soms de ervaring die ik voel als ik in een ruimte kom waar net een ruzie is geweest. Het is dan iets wat er misschien niet meer is maar je nog wel kunt voelen. Een soort open zenuw die ik omzet in schilderijen.”

Dat oog voor het vervreemdende in het werk van Hollandse oude meesters werd ooit ook opgepikt bij een tentoonstelling in New York, zo vertelt de kunstenaar: “Chris Stein en Deborah Harry van de band Blondie zagen daar mijn schilderijen en nodigden me uit voor de koffie. Ze woonden daar in de buurt. Chris had al werk van mij en beiden stelden toen voor mij de cover te laten ontwerpen van Panic of Girls, hun eerste album sinds acht jaar. Het werd een extreem leuke samenwerking. Zij stuurden de opnames die ze maakten en ik beluisterde die dan op mijn koptelefoon, terwijl ik aan het doek werkte. Op een of andere manier kun je die ervaringen zien in het werk. Ik doe ongeveer een maand over een schilderij en dat zijn altijd een soort dag- boeken waarbij verschillende lagen over elkaar heen worden gebracht, zoals de dagen over elkaar heen glijden met verschillende ervaringen en emoties. Het originele doek dat is gebruikt voor het album staat hier nog in het atelier – dat wilde ik zelf graag houden. Debbie Harry kocht het werk op de achterkant van het album.”

BEZOEKEN
Blurring the Boundaries (celebrating 20 years of magic) 12-04 t/m 04-05
Jaski Gallery
Amsterdam
www.jaski.nl